Odkrywanie budowy roślin jest fascynującym zajęciem. Mając lupę lub binokular, a do pomocy podstawowe narzędzia sekcyjne, badać możemy zawiłą budowę każdej rośliny. Niektóre rośliny domowe stanowią wygodne obiekty takich badań, ponieważ ich duże części łatwo preparować.
Wykonanie przekroju – cienkiego plasterka fragmentu rośliny – pozwala zbadać szczegóły jej budowy. Wygląda to tak jak gdybyśmy przecięli duży budynek na jednym z pięter, aby obejrzeć pokoje i ich zawartość, tworzące jego strukturę. Przekroje powinny być tak cienkie, żeby przechodziło przez nie światło. Pozwoli to oglądać je pod mikroskopem. Istnieją specjalne narzędzia zwane mikrotomami służące do wykonywania najcieńszych przekrojów. Ciekawego materiału do porównań dostarczą nam przekroje poprzeczne i podłużne wykonane na tym samym materiale.
Liście, łodygi i pąki
Kształty i rozmiary liści są najrozmaitsze, większość jednak posiada części pokazane poniżej. Liście niektórych roślin, jak wrzosy, czy sosny (posiadające igły), są skrajnie zmodyfikowane i trudno w nich będzie rozpoznać wszystkie części. Spróbujmy wykonać przekroje różnych liści w celu rozpoznania wszystkich możliwych do porównania części. Podczas oglądania łodyg będziemy mogli zapoznać się z budową naczyń u roślin. Wykonując przekrój poprzeczny zobaczymy cienkie i delikatne naczynia przewodzące soki, zbudowane z łyka (floem), a także rurki o grubszych ściankach, przewodzące wodę, a zbudowane z drewna (ksylem).
Pąk jest jak gdyby skurczoną i złożoną roślinką. Gdy powstają odpowiednie warunki, np. wiosną, pąk rozwija się i drobniutkie listki są gotowe do działania. Dobre tworzywo do wykonania przekroju stanowią lepkie pąki kasztanowca lub popularna brukselka.
Korzenie
Korzenie roślin na ogół pozostają w ukryciu, są jednak jednymi z ciekawszych elementów roślin. Pełnią one ważną rolę dostarczycieli pokarmu mineralnego i wody. Końcówki korzeni pokryte są cieniutkimi wyrostkami (włośnikami), zwiększającymi powierzchnię chłonną. Niektóre rośliny, np. wierzby, potrafią wytworzyć korzenie na kawałku gałązki odłamanej od drzewa i włożonej do wody. Możemy obserwować ich wzrost i notować jego tempo.
Końcówka korzenia jest jedyną jego rosnącą częścią. Odetnijmy koniec korzenia cebuli i rozgniećmy go delikatnie na szkiełku podstawowym. Pod mikroskopem zobaczymy dzielące się komórki, barwiąc zaś preparat kwaśną orceiną (barwnik organiczny), będziemy w stanie obejrzeć chromosomy w każdej komórce.
Nasiona, owoce, jagody
Owoce mają w środku nasiona, które z kolei mają w sobie zawiązki roślin. Wiele rodzajów nasion zawiera materiał pokarmowy przeznaczony dla mającej się rozwijać rośliny. Bywa on jednak często zjadany przez zwierzęta (i człowieka). Przy okazji, „konsumpcyjny” podział na owoce i warzywa nie pokrywa się z podziałem biologicznym, ponieważ takie rośliny jak np. fasole, dynie i pomidory są owocami, a nie warzywami z racji posiadania nasion.
Warzywa, owoce i nasiona mogą mieć najrozmaitsze rozmiary, kształty i kolory. Na przykład nasiona pewnej rośliny z Mauritiusa wyglądają jak małe chińskie twarzyczki, podczas gdy nasiona popularnego mniszka lekarskiego mają kształt spadochronów, co pomaga im wędrować z wiatrem.