Duże ssaki — najwyższy poziom sieci pokarmowej lasu

Duże ssaki — najwyższy poziom sieci pokarmowej lasu Przyrodnicy poznający życie dużych ssaków żyjących w lasach — borsuków, lisów, kun leśnych, jeleni, a także rysiów, żbików i niedźwiedzi — mogą zrozumieć jak działa sieć pokarmowa lasu. Łańcuch pokarmowy zaczyna się od roślin i opisanych wcześniej drobnych stworzeń. Weźmy choćby bardzo prosty łańcuch pokarmowy: królik żywi … Czytaj dalej „Duże ssaki — najwyższy poziom sieci pokarmowej lasu”

Duże ssaki — najwyższy poziom sieci pokarmowej lasu

Przyrodnicy poznający życie dużych ssaków żyjących w lasach — borsuków, lisów, kun leśnych, jeleni, a także rysiów, żbików i niedźwiedzi — mogą zrozumieć jak działa sieć pokarmowa lasu. Łańcuch pokarmowy zaczyna się od roślin i opisanych wcześniej drobnych stworzeń. Weźmy choćby bardzo prosty łańcuch pokarmowy: królik żywi się roślinami runa leśnego, a królika zjada lis. Jest to jedna z prostszych form łańcucha w porównaniu z niezmiernie złożonymi, jakie zazwyczaj występują w ekosystemach leśnych. Łańcuchy pokarmowe łączą się w wielką i skomplikowaną sieć pokarmowych zależności.

Głowę borsuka zdobią dwa czarne pasy, jak maska zbójcy. Człapie przez las w poszukiwaniu pożywienia. Niekiedy można go spotkać w ciągu dnia, lecz zazwyczaj wychodzi dopiero o zmierzchu lub nocą. Zjada wszystko, co jest jadalne: ptasie jaja, norniki, padlinę, osy, miód, ślimaki, jagody, żaby oraz węże. Wyobraźmy sobie złożoność łańcuchów pokarmowych, których ostatnie ogniwo stanowi borsuk. Taki łańcuch może zacząć się od mikroorganizmu, przechodząc poprzez kolejne ogniwa do żaby, a kończy się na borsuku, który ją zjada. Każdy z prostych łańcuchów pokarmowych jest częścią skomplikowanej sieci pokarmowej, tak skomplikowanej jak delikatna koronka. Oczywiście łańcuch nie kończy się na borsuku. Co prawda nie ma on (poza człowiekiem) naturalnych wrogów, ale jak wszystkie ssaki jest gospodarzem licznych pasożytów. Są to ektopasożyty, żyjące na jego skórze i żywiące się krwią oraz endopasożyty, które pożerają tkanki wewnątrz ciała. Z chwilą śmierci borsuk sam zmienia się w jeden z węzłów sieci pokarmowej. Jego ciało pada łupem padlinożerców: wron, chrząszczy i larw much. Na koniec resztkami zajmują się mikroorganizmy i borsuk ostatecznie staje się częścią gleby. W tym momencie zamyka się cykl krążenia materii. Na żyznej glebie wkrótce wyrosną mchy, paprocie lub fiołki, zaczynając w ten sposób nowe łańcuchy pokarmowe.

Życie borsuka koncentruje się wokół jego nory, skomplikowanego systemu korytarzy i komór, które utrzymuje w nienagannej czystości. Borsuki regularnie przygotowują sobie świeże posłanie z paproci lub traw. Nie zanieczyszczają odchodami swego domostwa, lecz zagrzebują je w okolicy. W pobliżu nory znajduje się drzewo, którego borsuki używają do ostrzenia i czyszczenia pazurów. Zwierzęta te żyją do 30 lat, przekazując sobie z pokolenia na pokolenie ciągle ulepszane i rozbudowywane siedziby.

Po raz pierwszy zobaczyłem norę borsuka w New Forest. Mieszkający w pobliżu farmer powiedział, że istniała tam już za czasów jego dziadka, a farmer miał 80 lat. Borsucza nora mogła liczyć około 150 lat. O zachodzie słońca poszedłem po raz pierwszy w życiu podpatrywać borsuki. Ku mojemu zdziwieniu, od razu pojawił się borsuk, nadchodzący z mrocznego lasu. Zbliżał się do nory ostrożnie, przystając, aby powęszyć lub się podrapać. W otworze ukazała się czarno-biała głowa drugiego zwierzęcia. Węsząc wyszło ono powoli z nory. Była to samica. Podeszła do przybyłego i obwąchiwali się, wydając ciche chrząknięcia i gardłowe odgłosy. Pojąłem wtedy, że mam niebywałe szczęście, gdyż para rozpoczęła zaloty. Najpierw fukali na siebie przez chwilę, następnie samica zaczęła biegać w koło, a samiec podążał za nią. Po około 30 okrążeniach zatrzymała się i samiec polizał jej pysk. Wtedy samica ruszyła do biegu, lecz tym razem w przeciwnym kierunku. Po dalszych 30 okrążeniach zatrzymała się i pozwoliła samcowi na zbliżenie. Trzymał ją za szyję, a ona wydawała pomruki zadowolenia. Kiedy skończyli wyczyścili sobie wzajemnie sierść, po czym tarzali się i bawili przez niemal godzinę. Na koniec oba borsuki otrzepały futro i odeszły w ciemny las, by szukać wieczornego posiłku.

Zasługującymi na uwagę drapieżnikami polskich lasów są niewątpliwie wilki i rysie. Wilki występują głównie na północy, wschodzie i południowym wschodzie kraju. Po drugiej wojnie światowej pojawiły się także w zachodniej Polsce, gdzie uprzednio były całkowicie wytępione.

Wilk zamieszkuje w dużych lasach, na terenach bagiennych i gęsto zakrzewionych. Zajmuje duży obszar, do którego nie dopuszcza swoich współplemieńców. Legowiska urządza w najbardziej niedostępnych miejscach swojego terytorium. Wiosną wilki żyją pojedynczo lub parami, w lecie tworzą rodziny, natomiast zimą łączą się w stada, którym przewodzi silna samica. Głównym pożywieniem wilków są ssaki kopytne, lecz zjadają także płazy, jaja i jagody.

Rysie występują na obszarach Karpat i Puszczy Białowieskiej. Spotkać je można wyłącznie w starych, dużych lasach. Swoje legowiska zakładaja w jaskiniach, dziuplach, opuszczonych norach lisich lub borsuczych. Prowadzą osiadły tryb życia, a dalsze wędrówki podejmują tylko w braku pokarmu. Ich podstawowym pokarmem są gryzonie i ptaki; niekiedy atakują także ssaki kopytne.

W roku 1993 podjęto próbę ponownego wprowadzenia rysia na tereny Puszczy Kampinoskiej. Kilka osobników urodzonych w niemieckich ogrodach zoologicznych, po pewnym czasie przetrzymywania w zagrodzie ustawionej w lesie, zaopatrzono w nadajniki radiowe umożliwiające lokalizację zwierzęcia i wypuszczono na wolność.