Dobry schemat systematyczny może pomóc przyrodnikowi w skonstruowaniu drzewa ewolucyjnego, jeśli zaś posiadamy książkę o paleontologii, sami potrafimy takie drzewo narysować. Istnieje zależność pomiędzy wysokością drzewa a upływem czasu. Przedstawione tu drzewo obejmuje 500 min lat, to znaczy okres od momentu pojawienia się kręgowców pośród znajdowanych zwierząt kopalnych. Każdy konar i gałąź odchodzące od głównego pnia odpowiadają oddzielnej, rozwijającej się grupie, wskazując od jak dawna i od jakiego przodka pochodzą. Dla przykładu możemy zobaczyć, że pierwszymi kręgowcami były przedziwne ryby bezszczękowe, bardzo podobne do współczesnych minogów. Stwierdzamy też, że przodkowie dzisiejszych płazów (żab, ropuch i salamander) rozwinęli się z rybokształtnych zwierząt około 400 min lat temu, a prymitywne płazy 50 min lat później dały początek różnorodnej masie gadów. Część z nich przetrwała do dziś w postaci żółwi, węży i jaszczurek. Wiele gadów wprawdzie wyginęło (dotyczy to m.in. dinozaurów), z nich jednak wywodzą się ptaki i ssaki, pojawiające się około 180 min lat temu. Przedstawione drzewo przedstawia ewolucję tylko głównych gromad kręgowców, możemy jednak wziąć pod uwagę jedną gałąź — np. ssaki — i badać gałązki od niej odchodzące. Zobaczymy wówczas ewolucję nietoperzy i naczelnych, gryzoni, drapieżników i kopytnych. Końce gałązek położonych na szczycie drzewa ewolucyjnego odpowiadają gatunkom żyjącym we współczesnym świecie.
Wiedząc jak stosować zasady klasyfikowania, przyrodnik może rozpoznać, do jakiego gatunku należy badany przez niego osobnik. Rozumiejąc, na czym polegało tworzenie układu systematycznego potrafi wyjaśnić miejsce danego organizmu w ewolucyjnej historii życia. Dla przykładu wielu ludzi wciąż uważa, że Darwin powiedział, iż ludzie pochodzą od szympansów. W rzeczywistości stwierdził on, że zarówno człowiek jak i współcześnie żyjące wielkie małpy mają wspólnego, podobnego do małp przodka, od którego rozwinęły się w formie oddzielnych gałęzi — szympansy, goryle, a także ludzie.
Ewolucja kręgowców
Biolodzy często posługują się rysunkiem w kształcie drzewa dla pokazania, w jaki sposób spokrewnione są różne grupy zwierząt, które posiadają wspólnych przodków. Rysunki takie traktować jednak możemy tylko jako ogólny schemat. Przyjmuje się tu pewną konkretną drogę ewolucji jako ustalony fakt, co w rzeczywistości nie jest prawdą. Nasza znajomość ewolucji, a więc i konstrukcja drzewa ewolucyjnego, opiera się do pewnego stopnia na wykopaliskach, które — z czym musimy się pogodzić — są fragmentaryczne i pozostawiają znaczne luki w wiedzy na ten temat. Może się zdarzyć, że znalezienie jednego zęba należącego do kopalnego zwierzęcia spowoduje konieczność przerysowania od nowa drzewa ewolucyjnego. Poza tym większość tego typu rysunków nie uwzględnia wielu grup zwierząt wymarłych „po drodze” – na ogół starcza miejsca tylko dla tych, które dotrwały do dzisiaj. Pomimo jednak takich wad, schematy w postaci drzewa są nieocenione w graficznym przedstawianiu kierunków rozwoju ewolucji, dają nam również pewne ramy, pomocne przy klasyfikowaniu żywych roślin i zwierząt.
Klucze taksonomiczne
Do dokładnej identyfikacji, koniecznej dla poważnych przyrodników, potrzebować będziemy kluczy taksonomicznych. W książkach takich stawiane są nam coraz bardziej szczegółowe pytania dotyczące badanego osobnika. Odpowiadając „tak” lub „nie” na każde z pytań i przechodząc do następnych, zależnie od odpowiedzi, kierowani jesteśmy na koniec do właściwego gatunku. Aby móc w pełni korzystać z napisanego przez doświadczonego botanika lub zoologa klucza, poznać musimy budowę anatomiczną i nazwy wszystkich części badanego organizmu. Jest to dość skomplikowane, zwłaszcza w przypadku roślin, tak że oznaczenie gatunku za pomocą klucza sprawia czasami trudności nawet doświadczonym botanikom.