Ptaki lasu liściastego

Wiele leśnych ptaków, szczególnie te średniej wielkości, to zwierzęta wszystkożerne, przede wszystkim sroki, sójki i drozdowate. Inne, np. bażanty i pardwy, żywią się różnorodnym pokarmem znalezionym w ściółce leśnej, jednakże większość ptaków leśnych wykazuje raczej specjalizację co do rodzaju i miejsca poszukiwania pokarmu. Zadziwia różnorodność metod, jakimi posługują się ptaki w celu odszukania i pochwycenia … Czytaj dalej „Ptaki lasu liściastego”

Wiele leśnych ptaków, szczególnie te średniej wielkości, to zwierzęta wszystkożerne, przede wszystkim sroki, sójki i drozdowate. Inne, np. bażanty i pardwy, żywią się różnorodnym pokarmem znalezionym w ściółce leśnej, jednakże większość ptaków leśnych wykazuje raczej specjalizację co do rodzaju i miejsca poszukiwania pokarmu.

Zadziwia różnorodność metod, jakimi posługują się ptaki w celu odszukania i pochwycenia ofiary. Kowaliki wędrują po pniach i konarach wyciągając owady ze szczelin i pęknięć. Nie sprawia im żadnej różnicy, czy ich głowa skierowana jest do góry czy w dół. Zjadają także orzechy, wtykając je w szczeliny kory; w tak unieruchomionych wybijają otwór, aby wybrać pożywny miąższ. Zostawiają także orzechy w szczelinach jako zapasy na zimę, lecz mają słabą pamięć i zwykle o nich zapominają. Dzięcioły także są zapalonymi amatorami owadów. Pracowicie kując w ich poszukiwaniu, napełniają las dochodzącym z różnych stron urywanym terkotem. Kiedy odkrywają korytarz wydrążony przez larwy, wydobywają je wspaniale przystosowanym do tej operacji językiem. Jest on długi, uzbrojony w zadziorki i pokryty lepką śliną. Z pomocą niezwykłego mięśnia może być wprowadzany głęboko w korytarze owadów. Kształt otworu zrobionego przez dzięcioła oraz rytm bębnienia jest charakterystyczny dla każdego gatunku. Dlatego, po odgłosach lub śladach żerowania, łatwo rozpoznać który dzięcioł zamieszkuje w najbliższym sąsiedztwie. Podobnie jak kowaliki, dzięcioły także używają szczelin w korze jako kowadeł do rozbijania orzechów, lecz zawsze robią to w tym samym miejscu, które można rozpoznać po nagromadzonych pod drzewem łupinach i skorupkach.

Pięknie upierzone dzięcioły mają dzioby i oczy doskonale dostosowane do sposobu odżywiania się. Ptak polujący na robaki ukryte w miękkiej glebie dna lasu zagłębia dziób w grunt. Superczułym końcem dzioba wymacuje zagrzebaną w glebie zdobycz lub wypłasza ją na powierzchnię. Osadzone wysoko oczy jednocześnie wypatrują niebezpieczeństwa i uciekających ofiar.

Owadożerne ptaki wykorzystują jako swoje żerowiska każde miejsce w lesie, w którym można znaleźć owady lub ich larwy. Rudziki i słowiki pracowicie przerzucają opadłe liście, pełzacze leśne wspinają się na pnie drzew spiralnym ruchem, jakby wchodziły po niewidzialnych krętych schodach. Muchołówki nieruchomo siedzą na wybranej gałęzi, wypatrując przelatujących owadów. Kiedy dostrzegą ofiarę, błyskawicznie rzucają się akrobatycznym ruchem w kierunku owada i chwytają go. Delikatne piecuszki i sikory spokojnie zdejmują owady z powierzchni liści. Podobnie odżywiają się strzyżyki, lecz ich typowym żerowiskiem jest dolna strefa gęstych zarośli oraz miodników.

Zwróćmy uwagę, że wielkość i skład zasobów pokarmowych lasu zmienia się w poszczególnych porach roku. Wraz z nadejściem chłodów znikają z lasu słodkie owoce i owady. Wiele gatunków ptaków, aby przetrwać okresowe braki pożywienia, podejmuje dalekie wędrówki do zasobniejszych rejonów. Zwyczaje migracyjne ptaków są bardzo złożone i różnorodne. Pokrzewkowate odbywają wędrówkę nocą i prawdopodobnie kierują się pozycjami gwiazd. Drozdowate i inne lecą luźnymi stadami w ciągu dnia. Odnajdują drogę rozpoznając charakterystyczne punkty w terenie i kierując się pozycją słońca. Młode ptaki, narodzone w tym samym roku potrafią z bezbłędną precyzją lecieć przez kilkaset kilometrów. Niektóre podróżują razem z rodzicami lecz inne, jak młode europejskie kukułki, samotnie odbywają długą wędrówkę do Afryki. Pewne ptaki zamiast migrować na dalekie odległości, przenoszą się w cieplejsze obszary w sąsiedztwie, dołączając do osiadłych tam ptaków swego gatunku. Ptaki żywiące się nasionami, zazwyczaj w ogóle nie migrują, gdyż mają na miejscu dostatecznie dużo pokarmu. Inne gatunki pozostające na zimę w lesie przechodzą na odmienną dietę, aby dostosować się do zmienionych warunków środowiskowych.

Spostrzegawczy przyrodnik zauważy, że pewne ptaki szykują się do odlotu w czasie, kiedy jeszcze nie widać oznak wyczerpywania się zasobów pokarmowych. Czas rozpoczęcia migracji zależy od bardzo różnych czynników. Może to być zmiana długości dnia, obniżenie temperatury lub nawet różnice w położeniu słońca i gwiazd. Pilne obserwowanie ptaków wędrownych w najbliższej okolicy pozwoli nam wywnioskować, co stanowi czynnik skłaniający je do odlotu. Notujmy dokładnie, kiedy podejmują one wędrówkę. W urzędzie meteorologicznym możemy uzyskać informacje o godzinach wschodu i zachodu słońca, długości dnia, opadach, temperaturze i zachmurzeniu. Podobne informacje znajdziemy też w miejscowych gazetach. Notujmy, kiedy ptaki powracają z zimowisk do lasu, a wkrótce będziemy w stanie stworzyć fascynujący obraz biologicznego zegara ptaków. Pamiętajmy, że praca przyrodnika polega głównie na obserwacji i notowaniu. Niektóre zagadki ptasich wędrówek rozwiązano w ostatnich latach, stosując masowe obrączkowanie ptaków. Ornitolodzy rozpinają na leśnych polanach delikatne sieci, w które wpadają ptaki. Tysiące leśnych ptaków złowiono, zmierzono i zważono, określono ich płeć. Przy uwolnieniu ozdobiono im jedną nogę małą metalową obrączką z wytłoczonym numerem i adresem instytucji. Każdy kto znajdzie martwego ptaka z taką obrączką, powinien wysłać ją pod wskazany adres, dołączając wyczerpujące informacje o miejscu znalezienia; podać datę, warunki pogodowe i dane dotyczące samego ptaka. Nasze informacje trafią do ornitologów pracujących nad zagadniemiem wędrówek ptaków.