PTAKI
Nasze zbiory związane z ptakami mogą być bardzo zróżnicowane. Podglądając ptaki w ogrodzie, możemy zebrać pióra, wypluwki, skorupki jaj i gniazda (gdy mamy pewność, że ptaki ich już nie potrzebują). W taki właśnie sposób uda nam się stworzyć obraz ptasiego życia w ogrodzie. Skorupki i pióra możemy trzymać suche, bez konserwowania.
Skóra, czaszka i szkielet
Preparowanie szkieletu ptaka jest dość trudne, gdyż kości ptasie są niezmiernie delikatne. (Te lekkie kości stanowią adaptację ułatwiającą ptakom fruwanie.) Z ptakami postępować możemy podobnie jak z ssakami, robimy to jednak dużo delikatniej. Znacznie łatwiej jest spreparować czaszkę, która dostarcza dość dużo informacji o ptaku. Dotyczy to zwłaszcza dzioba, którego kształt wiąże się z trybem życia właściciela. Jeśli znajdziemy tylko skrzydło, rozpościeramy je w celu wysuszenia, a następnie przechowujemy w tej postaci. Zdejmując skórę z ptaka postępujemy zgodnie z tymi samymi zasadami, jak w przypadku ssaków. Dziób obwiązujemy, a skrzydła pozostawiamy nietknięte. Podczas zdejmowania skóry możemy używać trocin jako absorbenta. Gotową skórkę formujemy na gałce z waty owiniętej wokół kawałka drewna lub kłębka drutu.
Pióra
Kolekcja piór może stanowić niezmiernie ciekawy zbiór. Oglądając pióro pod powiększeniem, widzimy gałązki i promienie, z których składa się chorągiewka pióra. Można też znaleźć wszy i inne pasożyty, o ile pióro jest świeże. Warto obejrzeć złożoną budowę pióra pod mikroskopem.
Występują dwa podstawowe rodzaje piór – miękkie puchowe, działające jako materiał izolacyjny, i twardsze pióra konturowe (pokrywowe, lotki i sterówki), pokrywające ciało i pozwalające ptakom latać. Pióra zbierać możemy wszędzie, najlepszy jest jednak okres pierzenia, czyli wiosna i lato.
Bardzo trudno rozpoznać gatunek ptaka po jednym lub dwóch piórkach, chyba że znajdzie się pióro tak charakterystyczne, jak np. błękitna lotka ze skrzydła sójki. Jeśli znajdujemy martwego ptaka, warto skompletować pióra wszystkich rodzajów, jakie u niego występują. Może to być również pomocne przy identyfikacji znajdywanych później lub już posiadanych piór.
Pióra możemy przechowywać np. w zeszycikach do zdjęć, w plastykowych ko-pertkach, lub w notatnikach, przyklejone do kartek. Utrzymujemy je w czystości w ten sam sposób, jak robią to ptaki – przecierając wzdłuż chorągiewek. Najwygodniej robić to sztywnym pędzelkiem.
Skorupki jaj
Nigdy nie wybieramy jaj z gniazd. Zbieramy tylko skorupki rozrzucone w pobliżu, na ziemi. Jeśli zebrane skorupki są brudne, myjemy je bardzo delikatnie w cieplej wodzie z mydłem z dodatkiem środka dezynfekcyjnego. Przyklejone resztki usuwamy ze skorupek za pomocą małego pędzelka. Oczyszczone skorupki jaj przyklejamy do tekturki kroplą kleju. Bezpieczniejszą metodą jest trzymanie ich w specjalnych gablotkach wyłożonych watą. Pozwala to na swobodne wyjmowanie i oglądanie skorupek; zawsze jednak należy pamiętać, żeby manipulować nimi niezwykle ostrożnie, gdyż są niezmiernie kruche.
Gniazda
Gniazda możemy zbierać tylko późną je-sienią i zimą. Do tego czasu większość ptaków już je opuszcza. Ponieważ ptaki przeważnie budują każdej wiosny nowe gniazda, możemy spokojnie zbierać stare. Najłatwiej to robić zimą, gdyż drzewa pozbawione są liści i łatwo zlokalizować ptasie „mieszkanie”. Jesienią musimy się upewniać, czy gniazdo, które chcemy zabrać na pewno jest opuszczone. W dodatku niektóre ptaki mieszkają w gniazdach przez cały rok. Możemy przyjąć jako zasadę, że drobne ptaki, gnieżdżące się w żywopłotach czy niskich zaroślach, budują nowe gniazdo przed każdym lęgiem. Gatunki większe, które gnieżdżą się wysoko na drzewach, na ogół wracają do swoich starych gniazd każdego roku, rozbudowując je tylko w każdym sezonie lęgowym. Takich gniazd nigdy nie powinniśmy ruszać.
Po przyniesieniu starego gniazda do domu, umieszczamy je na kilka dni w torbie plastykowej ze środkiem owadobójczym. Potem dopiero możemy rozłożyć je na kawałki, pomagając sobie pincetą. Warto robić to na białej powierzchni – białej ceracie na stole, a w ostateczności białym brystolu. Zaczynamy od środka. Sortujemy wszystkie materiały użyte przez ptaka do budowy. Grupujemy je, a następnie przyklejamy do kartonu. Obok przyklejamy wszystkie drobne owady znalezione w gnieździe. Można też zachować gniazdo w całości; spryskujemy je wtedy lakierem bezbarwnym, co pozwala zachować dłużej nasz eksponat w całości i oryginalnym kształcie.
Badanie wypluwek
Wiele gatunków ptaków zwraca z żołądka „wypluwa” niestrawione resztki pokarmu. Mają one postać zwartych grudek i nazywane są wypluwkami. Niezmiernie ciekawe jest przeglądanie ich zawartości, gdyż w ten sposób możemy dowiedzieć się, czym ptak się żywi.
Jeśli napotkamy miejsce noclegowe sowy, możemy zebrać wypluwki nagromadzone w ciągu całego roku. Analiza ich zawartości, pozwoli nam stwierdzić, jak zmienia się dieta ptaka wraz z sezonowymi zmianami dostępności ofiar. Wypluwkę rozłupujemy na dwa-trzy kawałki, po czym zostawiamy ją w wodzie. Po krótkim czasie, używając pincety, możemy bez wyjmowania z wody rozdzielić ją na części składowe. Znalezione kości zanurzamy na parę minut w bielince, po czym płuczemy je, suszymy i naklejamy na karton.
Kolekcja skorupek
Kawałki skorupek jaj są bardzo delikatne. Trzymamy je w sztywnych pudełkach (gablotkach), zabezpieczone watą. Szklana pokrywa pozwala oglądać kolekcję. Skorupki grupujemy gatunkami, co ułatwia nam późniejszą identyfikację nowych znalezisk.
Materiały do budowy gniazd
Ptaki są niezmiernie pomysłowe w wyszukiwaniu materiałów budowlanych. Wiele z nich używa sznurków, tasiemek oraz innych wyrobów ludzkich jako dodatków do trawek i gałązek. Porównajmy materiały użyte do budowy gniazda znalezionego w zaroślach miejskiego ogrodu z użytymi w gnieździe z terenów nie zamieszkanych. Budulec grupujemy według pochodzenia. Ptaki miejskie stosują materiały takie, jak sznurek czy strzępki ubrań obok tradycyjnych (gałązki, piórka, trawa, mchy), używanych przez ptaki leśne.